Phong cách kiến trúc Pháp trong quy hoạch đô thị tại Việt Nam

Quy hoạch đô thị hiện nay đối với các thành phố lớn Việt nam đang là vấn đề “nóng” với nhiều yếu tố đan xen cần giải quyết như nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, nhu cầu phát triển đô thị gắn liền với nó là bài toán giao thông, hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật đô thị, các công trình công viên, cây xanh…,

Hơn một thế kỷ trước, người Pháp đã tạo nên những thiết kế quy hoạch đô thị đầu tiên tại Hà Nội, có thể nói đây là đồ án thiết kế quy hoạch thành công vì những khu vực được quy hoạch đều mang dấu ấn đẹp của kiến trúc Pháp, hạ tầng kỹ thuật đáp ứng cho nhu cầu của thời đại đó cũng như đảm bảo cho việc phát triển lâu dài, hạ tầng xã hội như bệnh viện, trường học, nhà hát, các cơ quan chính phủ cũng được xác định rõ và được tận dụng hiệu quả đến ngày nay, môi trường sinh thái như cây xanh mặt nước được chú trọng và chọn lọc…

Quy hoạch đô thị không chỉ là đưa ra các hình ảnh về một đô thị đẹp với các kiến trúc đẹp, đó chỉ là cách thể hiện mang tính hình ảnh, là công đoạn cuối cùng của quy hoạch. Thường thì quan trọng nhất của một quy hoạch đô thị lại nằm ở chính việc phân tích và giải quyết các vấn đề được đặt ra.

Với quy hoạch đô thị, người kiến trúc sư cần phải tìm hiểu điều kiện tự nhiên, điều kiện xã hội, phong tục tập quán- trình độ văn hóa của dân cư, điều kiện hiện trạng của hạ tầng xã hội và đặc biệt là việc dự đoán phát triển xu thế quy hoạch đô thị trong tương lại, điều này thì người Pháp chắc hẳn có nhiều kinh nghiệm hơn vì họ phát triển đô thị hơn chúng ta vài thế kỷ. Cũng nên nhớ rằng các quy hoạch quan trọng tại nhiều nước Đông Nam Á, tại Châu Âu, tại châu Mỹ hoặc Canada đều có bàn tay quy hoạch của các kiến trúc sư Pháp.

Theo KTS Gery Egon, khi thiết kế quy hoạch đô thị, việc rất quan trọng và chủ yếu tự nghiên cứu sang tác chính là yếu tố bố trí phân khu và tuyến phố cho đô thị. Ngay từ đầu, các tuyến đường trong đô thị phải được quy hoạch đảm bảo các yếu tố giao thông, về hạ tầng, tầm nhìn và cả cảnh quan trên tuyến.

Với kiến trúc Pháp, điều đặc biệt nữa là các tuyến phố chính đô thị, khi giao nhau thường nơi đây được đặt các công trình mang tính biểu tượng đẹp như công trình văn hóa – thương mại hoặc các tượng đài hoành tráng. 

Việc nghiên cứu tuyến phố chính cũng ảnh hưởng rất nhiều đến kiến trúc của cả đô thị như các tuyến phố phụ kết nối ra sao, các công trình kiến trúc theo tuyến như thế nào. Một vấn đề khác là hướng thông gió, ánh sáng mặt trời ảnh hưởng đến đời sống đô thị, chúng tôi cũng xem đây là bài toán cần giải quyết với khí hậu nóng ẩm, đặc biệt các đô thị miền Bắc.

Sau khi xem xét các yếu tố phân khu và tuyến đô thị, tiếp tục tập trung vào thiết kế kiến trúc cho đô thị. Lúc này các loại hình kiến trúc được quan tâm như kiến trúc các công trình trong đô thị: Công trình cao tầng, thấp tầng. Thiết kế tuyến đô thị, các công trình cảnh quan đô thị như các công trình cây xanh- mặt nước… Có thể tại giai đoạn này tư vấn thiết kế vẫn có thể điều chỉnh chút ít quy hoạch để đảm bảo các chỉ tiêu chung, đồng thời tạo ra sự hấp dẫn cảnh quan và chức năng trong đô thị.

Người Pháp đến với Việt Nam trước kia đã có sự nghiên cứu kỹ về khí hậu của địa phương và đã đưa ra các công trình kiến trúc đẹp, phù hợp với khí hậu của từng địa phương. Nhiều các biệt thự, các không gian sống của người Pháp trước đây và vẫn còn nhiều giá trị để nghiên cứu và áp dụng đến ngày nay. Khi thiết kế kiến trúc đô thị, việc thừa hưởng những kiến trúc đẹp, phù hợp với địa phương trên cơ sở có nghiên cứu sáng tạo mới là những ưu tiên cho thiết kế kiến trúc đô thị.

Song hành với thiết kế quy hoạch đô thị, là việc thiết kế quy hoạch hạ tầng đô thị. Hơn 100 năm trước khi thiết kế quy hoạch Hà Nội, người Pháp cũng đã phải mang đến Việt Nam các kỹ sư về thiết kế hạ tầng cho toàn bộ đô thị Hà Nội.

Bài toán quy hoạch là bài toán tổng thể bao gồm nhiều lĩnh vực kiến trúc, xã hội, kinh tế, kỹ thuật nên việc hợp tác toàn diện giữa các Kiến trúc sư- kỹ sư- Chủ đầu tư và cơ quan quản lý nhà nước thì ở đâu cũng vậy và cần sự phối hợp sát sao. Tuy nhiên, muốn có bản thiết kế quy hoạch đô thị thành công cần sự biết hy sinh cho lợi ích chung của các Bên và đặc biệt không thể thiếu các kiến trúc sư- kỹ sư tài giỏi.

Gery Egon- Nguyễn Anh Tuấn